پوسیدگی دندان

پوسیدگی دندان (Tooth Decay) نوعی خرابی دندان است و زمانی اتفاق می افتد که میکروب ها (باکتری ها) ی دهان، اسید های خورنده تولید کنند که باعث تجزیه دندان شوند و رفته رفته باعث ایجاد سوراخی در دندان می شوند که به آن کرم خوردگی دندان نیز می گویند.اگر پوسیدگی دندان به موقع درمان نشود، می تواند باعث درد، عفونت و از دست رفتن دندان شود.

هر دندان شامل سه لایه است:

–  لایه سخت بیرونی که مینای دندان نامیده می شود

– لایه میانی که دنتین نام دارد

–  به مرکز دندان پالپ (pulp) گفته میشود. این  قسمت شامل اعصاب و عروق خونی است.

هر قدر لایه های بیشتری تحت تأثیر پوسیدگی قرار بگیرند، آسیب بیشتری رخ می دهد.

پوسیدگی دندان بیماری ای همه گیر، دردناک، هزینه بر و قابل پیشگیری است.

بیماری های دندان از کرم خوردگی تا سرطان متنوع هستند و سالانه باعث ایجاد درد و مشکلات زیادی برای میلیون ها آمریکایی می شوند. حتی آزاردهنده ترینشان نیز قابل پیشگیری است. پوسیدگی دندان در جهان به خصوص میان کودکان بسیار فراگیر است. این بیماری از سن پایین شروع شده و حدود یک چهارم کودکان ۲ تا ۵ سال و نصف نوجوانان ۱۲ تا ۱۵ سال آمریکایی به آن مبتلا هستند. کودکان قشر فقیر جامعه بیشتردر معرض این بیماری هستند. در حدود نصف افراد ۶ تا ۱۹ سال که فقیر هستند، دندان های پوسیده دارند. به غیر از درد و دیگر ناکارآمدی هایی که خرابی دندان به همراه دارد، کرم خوردگی هایی که درمان نشوند می توانند منجر به لاغری، ضعف ظاهری، غیبت از مدرسه و دیگر کار های اجتماعی شوند. این عوامل می توانند به شدت در موفقیت یک کودک در زندگی تاثیر منفی بگذارند.

پوسیدگی دندان همچنین معضلی برای بزرگسالان محسوب می شود به طوری که بیش از ۹۰% افراد بالای ۴۰ سال به آن مبتلا هستند. یک چهارم افراد بالای ۶۰ سال تمام دندان های خود را برای همیشه از دست داده اند و این به علت تاثیر پوسیدگی روی عزت نفسشان و درگیر شدن در مشکلات تغذیه ای است.( خوراک آنها محدود به غذا های قابل هضم می شود.)

مسبب پوسیدگی دندان چیست؟

باکتری ها و غذا ها می توانند باعث پوسیدگی شوند. ماده ای چسبنده و شفاف به نام پلاک دندان (Plaque) مدام روی دندان ها و لثه در حال ساخته شدن است. پلاک شامل باکتری هایی است که از قند موجود در مواد غذایی تغذیه می کنند.

زمانی که این باکتری ها تغذیه می کنند، اسید تولید کرده و در طول زمان این اسید ها مینای دندان را تخریب و باعث پوسیدگی می شوند.

عواملی که شما را بیشتر در معرض پوسیدگی دندان قرار می دهند عبارتند از:

– مسواک نزدن و عدم استفاده مداوم از نخ دندان و همچنین عدم مراجعه به دندانپزشک برای چکاپ دندان ها.

-خوردن غذاهایی که قند و کربوهیدرات فراوان دارند که باکتری های دهان از آنها تغذیه می کنند.

– عدم دریافت فلوراید کافی که باعث مقاومت دندان در برابر اسید های تولید شده توسط پلاگ شده و مانع پوسیدگی دندان ها می شود. این ماده به بسیاری از منابع آب شهری افزوده می شود.

– کمبود بزاق دهان: بزاق باعث شستن قند و غذا های مضر می شود و به این ترتیب از پوسیدگی دندان ها جلوگیری می کند. خشکی دهان می تواند به علت بیماری هایی مانند زرستومی(Xerostomia)(خشکی دهان) یا سندروم شوگرین (سندروم خشکی چشم و دهان)(Sjogren’s syndrome)، مصرف برخی داروها و نفس کشیدن از دهان باشد. افراد مسن تر بیشتر دچار خشکی دهان می شوند.

– دیابت داشتن.

– استعمال دخانیات و استفاده از مواد مخدر جویدنی و یا بودن در معرض دود سیگار.

علائم

کرم خوردگی دندان ، بسته به وسعت و محل آن در دهان، علائم و نشان های متفاوتی دارد. وقتی کرم خوردگی دندان در مراحل اولیه اش باشد ممکن است اصلا علائمی از خود نشان ندهد و همراه با بیشتر شدن پوسیدگی، نشانه ها و علائمی از خود بروز بدهد مانند:

• دندان درد، درد های خود به خودی و بدون دلیل خاصی.
• حساس شدن دندان.
• درد های خفیف یا شدید هنگام خوردن چیز های شیرین، داغ یا سرد.
• ایجاد حفره یا سوراخ قابل رویت در دندان.
• ایجاد شدن لکه های قهوه ای، سیاه و سفید رنگ روی سطح دندان.
• احساس درد هنگام گاز زدن غذا.

 چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟

شما ممکن است از وجود کرم خوردگی در دندانتان مطلع نباشید. از این رو مراجعه مداوم به دندانپزشک، حتی زمانی که احساس درد نمی کنید برای چکاپ شدن دندان هایتان لازم است. با این وجود به محض احساس دندان درد یا دهان درد به دندانپزشک خود مراجعه کنید.

عواملی که احتمال پوسیدگی را بالا می برند

همه آنهایی که دندانی دارند در معرض کرم خوردگی دندان هستند اما عوامل زیر می تواند این احتمال را افزایش دهد:

محل دندان

دندان های عقبی(آسیاب و آسیاب کوچک) بیشتر دچار پوسیدگی می شوند. این دندان ها دارای شیارها، حفره ها و شکاف های بسیاری بوده و چندین ریشه دارند که همه این عوامل باعث جمع شدن ذرات غذا می شوند. در نتیجه تمیز نگه داشتن این دندان ها نسبت به دندان های جلویی که دسترسی آسانی دارند دشوار تر است.

برخی غذاها و نوشیدنی ها

خوراکی هایی که برای مدت طولانی به دندان می چسبند مانند: شیر، عسل، بستنی، شکر، نوشابه، میوه خشک، کیک، کلوچه، آبنبات های سفت و نعناع، غلات خشک، و چیپس. احتمال اینکه این خوراکی ها باعث پوسیدگی شوند بسیار بیشتر از غذاهایی است که به آسانی توسط بزاق شسته می شوند.

خوردن مداوم تنقلات و نوشیدنی

وقتی به طور پیوسته نوشیدنی های شیرین بنوشید، در واقع به باکتری های دهان سوخت لازم برای تولید اسید هایی که به دندان حمله می کنند و آن را از بین می برند، را می دهید. اگر در طول روز نوشابه یا دیگر نوشیدنی های اسیدی می نوشید، باعث می شود در دهانتان پیوسته وانی از اسید تولید شود.

غذا دادن به کودکان هنگام خواب

اگر به کودکانتان هنگام خواب شیشه ی شیر، آبمیوه، غذای مخصوص و یا دیگر مایعات قندی می دهید، این مواد در طول ساعات خواب کودک روی دندان ها مانده و باکتری ها از آنها تغذیه می کنند. به این آسیب اغلب “پوسیدگی دندان توسط شیشه ی بچه” می گویند.

مسواک نزدن به موقع: درصورتی که بعد از هر وعده غذایی دندان هایتان را تمیز نکنید پلاک به سرعت تشکیل شده و اولین مرحله پوسیدگی رخ می دهد.

عدم  استفاده از فلوراید: فلوراید، یک ماده معدنی طبیعی است، که از کرم خوردگی های دندان جلوگیری کرده و حتی می تواند پوسیدگی هایی که در مراحل ابتدایی هستند را نیز از بین ببرد. با توجه به مزایای فلوراید، این ماده به بسیاری از منابع آب شهری افزوده می شود؛ همچنین در خمیر دندان ها و دهان شویه ها استفاده می شود. اما بطری های آب معدنی معمولا حاوی فلوراید نیست.

سن افراد

در آمریکا ،کرم خوردگی های دندان در میان کودکان و نوجوانان شایع است. افراد مسن نیز در خطر این بیماری هستند. دندان ها ممکن است در طول عمر تخریب شوند و لثه ها تحلیل بروند که باعث آسیب پذیری دندان در برابر پوسیدن ریشه ها می شود. افراد مسن تر ممکن است از داروهایی استفاده کنند که باعث کاهش تولید بزاق دهان و  افزایش خطر پوسیدگی دندان شوند.

خشکی دهان

علت خشکی دهان کمبود بزاق است که این ماده با شستن پلاک و مواد غذایی از پوسیدگی دندان جلوگیری می کند. همچنین ماده ای در بزاق دهان وجود دارد که با اسید هایی که توسط باکتری ها ساخته می شوند، مقابله می کند. برخی داروها، شرایط خاص پزشکی، پرتو افشانی به سر و گردن(رادیولوژی) و برخی دارو های شیمی درمانی می توانند با کم کردن بزاق و خشک کردن دهان، خطر کرم خوردگی دندان را افزایش دهند.

پرکردگی های دندان و برخی دستگاه های دندانپزشکی

در طول سال های متوالی پرکردگی های دندان می توانند باعث تضعیف، از بین رفتن و به وجود آمدن لبه های ناهموار در دندان شوند. این به پلاک این امکان را می دهد تا راحت تر ساخته شده و از بین بردنش دشوارتر باشد. دستگاه های دندان پزشکی هم می توانند با دندان درست جفت نشده و به پوسیدگی اجازه رشد در  بین خود را بدهند.